Σημασιολογικά, η λέξη «τοξικό» περιγράφει κάτι που δύναται να δηλητηριάσει τον οργανισμό μας. Μία τοξική σχέση περικλείει την επιβολή εξουσίας του ενός συντρόφου έναντι του άλλου, ο οποίος οδηγείται στην απώλεια της αυτοπεποίθησης, αλλά και σε σκέψεις αμφισβήτησης του εαυτού.
Τελευταία, ακούμε όλο και περισσότερο την κοινή γνώμη να «καταδικάζει» την τοξικότητα. Στην πραγματικότητα, όταν η κατάσταση αυτή αφορά την ίδια μας τη σχέση, τα όρια γίνονται δυσδιάκριτα. Ποια στοιχεία, λοιπόν, είναι αυτά που μπορούν να «δηλητηριάσουν» τη σχέση μας;
Η δυναμική μίας τοξικής σχέσης συχνά περιλαμβάνει μονόπλευρη δύναμη και έλεγχο. Η αναγνώριση και κατανόηση των σημαδιών θα μπορούσε να είναι το κλειδί για την αποφυγή:
- Άσκηση ελέγχου και απομόνωση από φίλους. Σε μία υποτιθέμενη προσπάθεια «αποκλειστικότητας», πάθους και τελικά χειραγώγησης, ο σύντροφος προσπαθεί να μας απομονώσει από το κοινωνικό – φιλικό μας περιβάλλον. Αυτή η τακτική μπορεί να περιλαμβάνει έμμεσες μεθόδους και όχι ξεκάθαρη τοποθέτηση (πχ να δηλώνει ότι δεν επιθυμεί να περνάμε χρόνο με φίλους).
- Αίσθημα ανικανοποίητου. Ένας τοξικός σύντροφος, συχνά, επιζητά κάτι παραπάνω, το οποίο ποτέ δεν έρχεται και ποτέ δεν είναι αρκετό. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να αισθανόμαστε ότι κάτι δεν κάνουμε σωστά, και τελικά χάνουμε την αυτοπεποίθησή μας και βυθιζόμαστε στην ανασφάλεια.
- Δεν αισθανόμαστε άνετα να μιλήσουμε με ειλικρίνεια. Καθώς οι σχέσεις προχωρούν, το ίδιο θα πρέπει να συμβαίνει και με το επίπεδο εμπιστοσύνης. Οι συζητήσεις στην αρχή μπορεί να είναι πιο επιφανειακές και χαλαρές όταν, όμως, είμαστε σε μια σχέση για μεγάλο χρονικό διάστημα και νιώθουμε ότι δεν μπορούμε να εκφραστούμε αληθινά, είναι σημάδι ότι κάτι δεν πάει καλά. Οι υγιείς σχέσεις οικοδομούνται στον αμοιβαίο σεβασμό και την εμπιστοσύνη.
- Αίσθημα ευθύνης και ανασφάλειας για την έκβαση της σχέσης. Οι υγιείς σχέσεις χαρακτηρίζονται από ισορροπία και αμοιβαία επένδυση. Εάν ανησυχούμε περισσότερο, νιώθουμε συνεχώς φόβο και αμφιβολία ότι θα διαπράξουμε κάποιο λάθος, που θα επηρεάσει αρνητικά τον δεσμό και επικεντρωνόμαστε στη διατήρηση της σχέσης με άγχος περισσότερο απ’ ότι ο σύντροφος, πρέπει να το ξανασκεφτούμε.
- Σε μία διαφωνία πάντα φταίμε, έχουμε άδικο και τα επιχειρήματά μας δεν φέρουν καμία ισχύ. Ο τοξικός σύντροφος τείνει να κατηγορεί και να απενοχοποιεί τον εαυτό του, θυματοποιείται και μετατοπίζει τις ενοχές στον άλλο. Παρουσιάζεται αλάνθαστος και ισχυρογνώμων.
Καθώς όλο και περισσότερες έρευνες μελετούν το γιατί οι τοξικές σχέσεις είναι τόσο δύσκολο να διακοπούν, γίνεται ολοένα και πιο προφανές ότι ο φόβος να μείνεις μόνος, οι απόψεις των άλλων, και η σκέψη να ξεκινήσεις από την αρχή, παίζουν σημαντικό ρόλο στο γιατί οι άνθρωποι επιλέγουν να παραμένουν και να υπομένουν τέτοιες συμπεριφορές. Οι τοξικές σχέσεις περιέχουν στοιχεία αλληλεξάρτησης, γι’ αυτό συχνά βυθιζόμαστε μέσα σε αυτό, αγνοούμε τυχόν «καμπανάκια», ακόμη και προειδοποιήσεις από αγαπημένα μας πρόσωπα, που βλέπουν ότι κάτι δεν πάει καλά.
Όσο δύσκολο κι αν είναι, μία τοξική σχέση δεν θα ευδοκιμήσει και προ πάντων δεν θα μας προσφέρει την ψυχική ηρεμία και ευτυχία που αποτελούν προϋπόθεση για τις οικείες υγιείς συντροφικές σχέσεις.
Δήμητρα Καρυοφύλλη
Κλινική Ψυχολόγος
Επιστημονική Συνεργάτις Ι.Ψ.Σ.Υ.