Σύμφωνα με το βιοψυχοκοινωνικό μοντέλο ερμηνείας της υγείας του ατόμου, ο πόνος είναι μια ιδιοσυγκρασιακή εμπειρία που δημιουργείται από την αλληλεπίδραση μεταξύ βιολογικών, ψυχολογικών και κοινωνικών παραγόντων. Τα νεότερα θεωρητικά μοντέλα για την ερμηνεία του πόνου των γεννητικών οργάνων στον άνδρα έχουν προτείνει ότι πρόκειται για ένα σύνολο οργανικών (γενετικά, νευρολογικά και άλλα προβλήματα), ψυχολογικών (κατάθλιψη, άγχος, υποχονδρίαση, νοσοφοβία), αλλά και κοινωνικών παραγόντων (σχέσεις και κοινωνική καταπίεση) οι οποίοι αλληλεπιδρούν και συνηγορούν στην εμφάνιση του προβλήματος.
Ο πυελικός πόνος στον άνδρα ή αλλιώς πόνος των γεννητικών οργάνων, αποτελεί μια σχετικά κοινή κλινική κατάσταση που επηρεάζει αρκετούς άνδρες και μπορεί να σχετίζεται με ποικίλες σεξουαλικές δυσλειτουργίες και προβλήματα σχέσεων. Σε σημαντικό αριθμό των περιπτώσεων ο σαφής προσδιορισμός της αιτιολογίας που προκαλεί τον πόνο παραμένει ασαφής με αποτέλεσμα τα συμπτώματα να μην ανταποκρίνονται στη φαρμακευτική αγωγή. Ο πόνος των γεννητικών οργάνων στον άνδρα είναι μια κλινική κατάσταση που έχει αναγνωριστεί εδώ και δεκαετίες με συμπτώματα που εναλλάσσονται σε διάρκεια και ένταση και από τα οποία μπορεί να επηρεαστεί κάθε άνδρας, οποιασδήποτε ηλικίας.
Ο πόνος των γεννητικών οργάνων στον άνδρα δεν είναι επαρκώς μελετημένη κατάσταση παρόλο που πολλές εργασίες τον συσχετίζουν με την ποιότητα της ζωής του και φυσικά την οργανική εικόνα που έχει (π.χ. ο πόνος κατά την ούρηση συσχετίζει τον προστάτη, την ουροδόχο κύστη και την ουρήθρα, αλλά και παθήσεις νευρολογικές και βλάβες της σπονδυλικής στήλης). Υπάρχουν όμως πόνοι που δεν προσδιορίζονται πραγματικά και διαχέονται σε όλη τη γεννητική περιοχή, προκαλώντας σύγχυση και στον ίδιο τον ασθενή αλλά και στον γιατρό που ψάχνει να βρει την αιτία και που σε αρκετές περιπτώσεις δεν υπάρχει (ψυχοσωματικός πόνος).
Ορίζεται από την παρουσία επαναλαμβανόμενου ή επίμονου πόνου που σχετίζεται με τη σεξουαλική πράξη ή ακόμη και με την ιδέα του άνδρα ότι θα έρθει σε σεξουαλική επαφή (π.χ. η στυτική δυσλειτουργία διαμέσου του φόβου της αποτυχίας γεννάει τον πόνο και έτσι φέρνει την αποφυγή της σεξουαλικής επαφής), για περίοδο τουλάχιστον έξι μηνών σε ενήλικες άνδρες ηλικίας άνω των 18 ετών. Για πολλούς άνδρες ο πόνος είναι ένας φαύλος κύκλος της ψυχικής επιθυμίας και της σωματικής ανταπόκρισης, που εμπλέκονται αρκετοί μηχανισμοί συμπεριφοράς αλλά και λαθεμένης αντίληψης γύρω από τη σεξουαλικότητα. Η κορυφαία πράξη του πόνου φαίνεται να συντελείται κατά την διάρκεια της εκσπερμάτισης την οποία μπλοκάρει είτε ως πρόωρη, είτε ως ανεσταλμένη προκαλώντας δυσφορία και στην σεξουαλική του σύντροφο.
Χαρακτηριστικά στοιχείο του συμπτώματος του πόνου είναι και η αναστολή ή μείωση της σεξουαλικής επιθυμίας που κάνει τον άνδρα να μην θέλει να εμπλακεί σε σεξουαλική επαφή, ή ακόμη να καθρεφτίζει την κακή σεξουαλική ζωή του ζευγαριού ή και την συναισθηματική ταραχή που μπορεί να περνάει η σχέση. Είναι σύνηθες ο άνδρας που καταλήγει στον γιατρό ψάχνοντας τον πόνο, ουσιαστικά ψάχνει κάτι άλλο, πιο βαθύ και μεγάλο που απεικονίζει τον πόνο στο μυαλό του παρά στα γεννητικά του όργανα.
Δεδομένων των χαρακτηριστικών του, ο πυελικός πόνος στον άνδρα έχει σημαντικές επιπτώσεις στη σεξουαλική του λειτουργία. Η στυτική δυσλειτουργία είναι, έως τώρα, η πιο μελετημένη περίπτωση προβλήματος σε άνδρες με πόνο των γεννητικών οργάνων και ο επιπολασμός της κυμαίνεται μεταξύ 1% και 48%. Σε πρόσφατη ερευνητική μελέτη εντοπίστηκε ότι οι άνδρες με χρόνιο πυελικό πόνο βρίσκονται σε αυξημένο κίνδυνο να εμφανίσουν και στυτική δυσλειτουργία. Η συννοσηρότητα αυτή μπορεί να αποδοθεί σε οργανικά προβλήματα που επηρεάζουν την αιμοδυναμική λειτουργία του πέους (μεταβολικό σύνδρομο) και παρεμποδίζουν την φυσιολογική στυτική ανταπόκριση ή προκαλούν πόνο, όπως είναι η αύξηση του αγγειακού και του μυϊκού τόνου στην περιοχή της ανδρικής πυέλου. Ταυτόχρονα, η πρόωρη εκσπερμάτιση εμφανίζει σημαντική συσχέτιση με τον πόνο των γεννητικών οργάνων με τα επιδημιολογικά στοιχεία να τη συνδέουν με το 26% – 77% των περιπτώσεων. Η πρόωρη εκσπερμάτιση σχετίζεται συχνά με την διαφοροποίηση της αισθητικότητας και τις μυϊκές συσπάσεις που προκαλούνται από μια φλεγμονή ή μόλυνση στα γεννητικά όργανα, οι οποίες επιδρούν αρνητικά στο αντανακλαστικό της εκσπερμάτισης. Τέλος, έχουν εντοπιστεί και ενδείξεις συννοσηρότητας και των δύο αυτών σεξουαλικών δυσλειτουργιών, σε άνδρες με πόνο γεννητικών οργάνων, με ποσοστά επικράτησης που κυμαίνονται από 7% έως 15%.
Παρά το γεγονός, όμως, ότι ο πυελικός πόνος στους άνδρες είναι άμεσα συνυφασμένος με σημαντικές σεξουαλικές δυσλειτουργίες, υπάρχουν ελάχιστα ερευνητικά δεδομένα σχετικά με τους ψυχολογικούς παράγοντες που συνηγορούν στην εμφάνιση και διατήρησή του. Παρ ‘όλα αυτά, η βιβλιογραφία έχει τεκμηριώσει τη συμβολή των ψυχολογικών παραμέτρων στην μείωση αλλά και στη διατήρηση του πόνου των γεννητικών οργάνων. Πρόσφατη μελέτη σε 134 άνδρες κατέληξε στο συμπέρασμα ότι όσοι πάσχουν από πυελικό πόνο αναφέρουν σημαντικά περισσότερες «σκέψεις σεξουαλικής αποτυχίας», σε σύγκριση με τους υγιείς άνδρες, αυξάνοντας περισσότερο το άγχος επίδοσής τους. Αντίστοιχη έρευνα διαπίστωσε ότι ο φόβος της στυτικής αποτυχίας συσχετίζεται με σημαντικά μεγαλύτερη ένταση του πόνου των ανδρών κατά τη σεξουαλική επαφή.
Φαίνεται, λοιπόν, ότι οι αρνητικές σκέψεις διατηρούν ή και ενισχύουν την αίσθηση του πόνου στη σεξουαλική λειτουργία. Οι αρνητικές αυτές σκέψεις συχνά προέρχονται από δυσλειτουργικές πεποιθήσεις που βασίζονται σε λανθασμένες αντιλήψεις και ιδέες σχετικά με την ανδρική σεξουαλικότητα (π.χ. ο άνδρας πρέπει να είναι πάντα «έτοιμος» να κάνει σεξ, η διάρκεια της σεξουαλικής πράξης πρέπει να είναι συγκεκριμένη, και οι δύο σύντροφοι πρέπει να έρθουν ταυτόχρονα σε οργασμό κ.ο.κ). Ο άνδρας ερχόμενος σε αλληλεπίδραση με τις απόψεις αυτές, κοινωνικά και πολιτιστικά, εσωτερικεύει ένα σύστημα υψηλών προσδοκιών που ενισχύουν το άγχος ως προς τον σεξουαλικό του ρόλο. Με τον τρόπο αυτό, ο άνδρας ερμηνεύει τον πόνο ως ακόμα μια απειλητική παράμετρο της σεξουαλικής του λειτουργίας, επικεντρώνεται σε αυτόν βιώνοντάς τον ακόμα πιο έντονα, και απομακρύνεται περισσότερο από τα σεξουαλικά ερεθίσματα που θα ενισχύσουν τη διέγερση και επομένως τη φυσιολογική του ανταπόκριση στη σεξουαλική πράξη.
Η εμφάνιση του πόνου στα γεννητικά όργανα, δείχνει να αυξάνεται και να ταλαιπωρεί όλο και μεγαλύτερο ποσοστό ανδρών κυρίως στην ηλικία 30-40 που φαίνεται να είναι η πιο αγχωτική περίοδος του, αφού κτίζει το οικοδόμημα της ζωής, επαγγελματικής, προσωπικής, κοινωνικής και θέλοντας να είναι τέλειος. Ο πόνος που «βγαίνει» μπροστά του και απλώνει παντού στα γεννητικά του όργανα (π.χ. όρχεις, πέος, χαμηλά στην κοιλιά, πρωκτική περιοχή) δείχνοντάς του ότι κάτι δεν πάει καλά, ενώ μέσα στο μυαλό του ζει συνεχώς και αδιαλείπτως το αίσθημα του πόνου που ουσιαστικά εκφράζει το φόβο και την ατέλεια του, απέναντι στην τελειοθηρία και επιβεβαίωση του ανδρισμού του, που πάντα στο σεξ συγκρίνεται με τον προηγούμενο και απειλείται από τον επόμενο!
Θάνος Ε. Ασκητής