Κάθε διάγνωση αυτοάνοσης νόσου συνεπάγεται δέσμευση δια βίου. Είναι μια μόνιμη αλλαγή στην καθημερινότητα, αλλά και στον εσωτερικό κόσμο του ατόμου. Ο σακχαρώδης διαβήτης επηρεάζει σχεδόν 415 εκατομμύρια ανθρώπους παγκοσμίως. Είναι μια μεταβολική διαταραχή που οφείλεται σε μειωμένη έκκριση ή μειωμένη δράση της ινσουλίνης ή και των δύο. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα ολική (διαβήτης τύπου 1) ή μερική έλλειψη ινσουλίνης (διαβήτης τύπου 2).
Η διάγνωση μιας αυτοάνοσης νόσου, ιδιαίτερα σε νεαρή ηλικία, δημιουργεί ένα άνευ προηγουμένου πλαίσιο στον νεαρό ενήλικα, μια αίσθηση αδυναμίας και ανασφάλειας για το μέλλον. Η διάγνωση του διαβήτη έχει συσχετιστεί με ψυχολογική συννοσηρότητα. Τα άτομα με διαβήτη έχουν υψηλότερο κίνδυνο να αναπτύξουν άγχος. Το έντονο στρες μπορεί να οδηγήσει σε ένα μόνιμο άγχος, που μας συνοδεύει και μας ταλαιπωρεί. Το υψηλότερο άγχος έχει συσχετιστεί με πιο πρόσφατη διάγνωση της νόσου. Επιπλέον, είναι πιθανό να εμφανιστεί κάποια ψυχική διαταραχή ή να επιδεινωθεί κάποια ήδη υπάρχουσα, όπως κατάθλιψη ή διατροφική διαταραχή. Στην περίπτωση των διατροφικών διαταραχών, μπορεί να υπάρξει σημαντική δυσκολία στη συμμόρφωση με τη θεραπεία.
Ένας όρος που αναφέρεται στα αρνητικά συναισθήματα και τις προκλήσεις ψυχοκοινωνικής προσαρμογής στην προσπάθεια διαχείρισης του διαβήτη, είναι η δυσφορία του διαβήτη (diabetes distress). Μέχρι πρόσφατα, η δυσφορία για τον διαβήτη θεωρούνταν σύμπτωμα κλινικής κατάθλιψης. Μεταγενέστερες μελέτες έδειξαν ότι τα άτομα που βίωναν αρνητικά συναισθήματα, λόγω της νόσου, δεν είχαν κατάθλιψη. Η δυσφορία εδράζεται στην καθημερινή εμπειρία της ζωής του διαβητικού, ενώ η κατάθλιψη είναι το γενικό αίσθημα που δεν συνδέεται με μια συγκεκριμένη κατάσταση ή εμπειρία. Επομένως, η δυσφορία του διαβήτη αφορά, τόσο συμπεριφορικές και βιολογικές μεταβλητές, όσο και το άγχος που βιώνει το άτομο για την κατάστασή του.
Η δυσφορία του διαβήτη (diabetes distress) σχετίζεται με:
• χαμηλότερα επίπεδα αυτοφροντίδας
• μειωμένη συναισθηματική ευεξία
• κακή διατροφή
• καθιστική ζωή
• αυξημένα επίπεδα ορμονών του στρες
• κακή τήρηση της θεραπείας
• υψηλότερα ποσοστά επιπλοκών
Είναι σημαντικό να γνωρίζω ότι ο σακχαρώδης διαβήτης μπορεί να φέρει αλλαγές:
• Στην καθημερινότητά μου, την διατροφή και τις συνήθειές μου. Απαιτεί πιστή τήρηση της θεραπείας, με ενέσεις ή χάπια και έναν υγιεινό τρόπο ζωής. Μία ισορροπημένη διατροφή και άσκηση θα φέρει τα καλύτερα δυνατά αποτελέσματα στη ρύθμιση του σακχάρου και έτσι στη σωματική και ψυχική μου υγεία.
• Ψυχολογικές και σωματικές που σχετίζονται άμεσα με τα επίπεδα σακχάρου στο αίμα, την υπογλυκαιμία (ταραχή, ταχυπαλμία, δυσκολία ομιλίας, εφίδρωση, ρίγη, ζαλάδα, ναυτία, κεφαλαλγία) και την υπεργλυκαιμία (αίσθημα δίψας, ατονία, συχνοουρία, μειωμένη όρεξη, διαταραχή της όρασης, πόνος στην κοιλιακή χώρα, κεφαλαλγία). Είναι σημαντικό να παρακολουθούμε τα επίπεδα σακχάρου στο αίμα τακτικά και να γνωρίζουμε πως να δράσουμε άμεσα σε κάθε περίπτωση.
• Στην σεξουαλική μου λειτουργία, μπορεί να εμφανιστεί δυσκολία στη στύση στον άνδρα και μειωμένη επιθυμία, εφύγρανση, αδυναμία οργασμού ή πόνος κατά την επαφή στη γυναίκα. Οι δυσκολίες αυτές μπορεί να φέρουν το άτομο σε σκέψεις διακοπής της θεραπείας, το οποίο θα έχει αρνητικές επιπτώσεις. Εάν παρουσιάσουμε μία σεξουαλική δυσλειτουργία να μην διστάσουμε να διατυπώσουμε τις απορίες μας στον θεράποντα ιατρό, και να προχωρήσουμε στην κατάλληλη ενημέρωση και θεραπεία.
Η πορεία της νόσου και η τήρηση της θεραπείας βασίζεται, κατά κύριο λόγο, στο ίδιο το άτομο και τις συμπεριφορές αυτοφροντίδας. Ωστόσο, η βιβλιογραφία υποστηρίζει ότι υπάρχει σταθερή συσχέτιση μεταξύ της κοινωνικής υποστήριξης και της καλύτερης ψυχικής και σωματικής υγείας. Η υποστήριξη μέσα από το περιβάλλον: τη συντροφική σχέση, την οικογένεια, τους φίλους είναι ένας σημαντικός ψυχοκοινωνικός «διευκολυντής», που δρα θετικά στην πορεία της νόσου.
Πηγές:
De Silva, N. L., Wickramarachchi, R. E., Sumanatilleke, M., & Somasundaram, N. (2022). Sexual dysfunction among men with diabetes: A review. Sri Lanka Journal of Diabetes Endocrinology and Metabolism, 13(2).
Farooqi, A., Gillies, C., Sathanapally, H., Abner, S., Seidu, S., Davies, M. J., … & Khunti, K. (2022). A systematic review and meta-analysis to compare the prevalence of depression between people with and without type 1 and type 2 diabetes. Primary care diabetes, 16(1), 1-10.
Winkley, K., Kristensen, C., & Fosbury, J. (2021). Sexual health and function in women with diabetes. Diabetic Medicine, 38(11), e14644.
Δήμητρα Καρυοφύλλη
Κλινική Ψυχολόγος
Επιστημονική Συνεργάτις Ι.Ψ.Σ.Υ.