Οι δεσμοί προσκόλλησης που αναπτύσσονται ανάμεσα στα παιδιά και τους φροντιστές τους καθορίζουν τις σχέσεις που θα διαμορφώσουν ως ενήλικες, προκειμένου να ικανοποιήσουν τις βασικές ανάγκες της εγγύτητας και οικειότητας. Ανασφάλειες του παιδιού σχετικά με τη διαθεσιμότητα και την τρυφερότητα του φροντιστή οδηγούν σε δύο ειδών δεσμούς προσκόλλησης: τον αγχώδη (υπερεπαγρύπνηση, ισχυρή ανάγκη για συναισθηματική εγγύτητα, επιβεβαίωση και υπερβολική ενασχόληση με τη σύναψη διαπροσωπικών σχέσεων) και τον αποφευκτικό (καταπίεση της ανάγκης για εγγύτητα, επικέντρωση στον εαυτό και αυτοαποτελεσματικότητα και αποφυγή της ανάγκης για σύναψη διαπροσωπικών σχέσεων).
Αυτά τα στυλ δεσμού είναι πολύ ισχυρά και διαμορφώνουν τον τρόπο αλληλεπίδρασης με τους άλλους ανθρώπους, ειδικά όταν οι κοντινοί άλλοι δεν ικανοποιούν τις ανάγκες μας. Επιπλέον, το κατά πόσο κάποιος θα απορροφηθεί από ιστορίες και θα επενδύσει συναισθηματικά σε φανταστικούς χαρακτήρες εξαρτάται από τα είδη προσκόλλησης. Όταν ένας τηλεθεατής νιώθει ότι αλληλεπιδρά με ένα διάσημο πρόσωπο ή ένα φανταστικό χαρακτήρα, εκδηλώνει μια παρακοινωνική αλληλεπίδραση. Παρακοινωνική σχέση είναι όταν το άτομο φανταστεί έναν μακροχρόνιο δεσμό με ένα τέτοιο πρόσωπο. Οι ερευνητές έχουν παρατηρήσει ότι αυτή η ψυχική διαδικασία μοιάζει στο νου του ατόμου σαν μια κανονική σχέση που βαθαίνει, καθιστώντας το απόλυτα αφοσιωμένο στην πλειοψηφία των περιπτώσεων. Αυτό είναι πιθανό να συμβαίνει επειδή το κοινωνικό και διαπροσωπικό περιεχόμενο των ιστοριών παρέχει στα άτομα έναν ασφαλή τρόπο να ικανοποιήσουν την ανάγκη για εγγύτητα, χωρίς τον κίνδυνο της απόρριψης που υπάρχει στις διαπροσωπικές σχέσεις.
Πιο συγκεκριμένα, έρευνα με 150 συμμετέχοντες (66 άνδρες) με ηλικιακό εύρος 17-28 έτη, που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Journal of Social and Personal Relationships, έδειξε ότι τα άτομα που χαρακτηρίζονταν από αγχώδη ή αποφευκτικό δεσμό προσκόλλησης εμφάνιζαν μεγαλύτερα ποσοστά παρακοινωνικής αλληλεπίδρασης- την τάση να αισθάνονται ότι υπάρχει μια πλασματική αμοιβαία σχέση με έναν χαρακτήρα καθώς παρακολουθούν πχ μια σειρά. Τα άτομα με αγχώδη δεσμό προσκόλλησης εμφάνιζαν μεγαλύτερα ποσοστά παρακοινωνικής σχέσης με τον αγαπημένο τους χαρακτήρα- πλασματική σχέση που προσιδιάζει σε φιλική, που επεκτείνεται πέραν της παρακολούθησης του χαρακτήρα στα μέσα ενημέρωσης (πχ. «Η αγαπημένη μου τηλεπερσόνα είναι σαν ένας παλιός μου φίλος»). Επιπλέον, βρέθηκε ότι οι αγαπημένοι χαρακτήρες αυτών των συμμετεχόντων επένδυαν περισσότερο στις διαπροσωπικές τους σχέσεις.
Αντιθέτως, τα άτομα που χαρακτηρίζονταν από αποφευκτικό δεσμό προσκόλλησης δήλωναν σε μεγαλύτερο βαθμό ότι ταυτίζονται με τον αγαπημένο τους χαρακτήρα. Αυτοί οι συμμετέχοντες είχαν αγαπημένους χαρακτήρες οι οποίοι ήταν περισσότερο αυτόνομοι και ανεξάρτητοι.
Στις περισσότερες περιπτώσεις, το άτομο αντιλαμβάνεται ότι αυτή η αντίδραση είναι ψευδαισθησιακή. Όμως, υπάρχουν και οι ακραίες περιπτώσεις όπου το άτομο αρχίζει να σκέφτεται τόσο πολύ το διάσημο πρόσωπο και απομακρύνεται από οικογένεια και φίλους. Ένα μικρότερο ποσοστό ανθρώπων φθάνουν στο σημείο να πιστέψουν ότι πράγματι έχουν σχέση με κάποιο διάσημο πρόσωπο.
Πολλές φορές, η παρακοινωνική σχέση διαμορφώνεται λόγω απογοήτευσης του ατόμου από την πραγματική του ζωή και έτσι, καταφεύγει σε κάτι φανταστικό. Αυτές οι αντιδράσεις ενίοτε συνοδεύονται από ψυχαναγκαστικές, εθιστικές συμπεριφορές ενώ δεν αποκλείεται το άτομο να πάσχει από κάποια ψυχική διαταραχή όπως κατάθλιψη ή διπολική διαταραχή.
Αγγελική Διδυμοπούλου
Ψυχολόγος
Επιστημονική Συνεργάτης Ι.Ψ.Σ.Υ.
Πηγή: Rain, M., & Mar, R. A. (2021). Adult attachment and engagement with fictional characters. Journal of Social and Personal Relationships, 38(9), 2792–2813.