Οι ορμόνες καθορίζουν τη σεξουαλική μας υγεία και άρα λειτουργία, καθώς μέσα από αυτές ξεκινάει η σεξουαλική αφύπνιση στα χρόνια της εφηβείας, στάδιο το οποίο προετοιμάζει για τη σεξουαλική ολοκλήρωση που θα έρθει στη ζωή του κοριτσιού ή αγοριού στα χρόνια που προχωρούν, προς την ενηλικίωση. Η κατανόηση των ορμονικών αλλαγών στα διάφορα στάδια της ζωής μας είναι σημαντική γιατί μας «ξεναγεί» στην πολυπλοκότητα της σεξουαλικής λειτουργίας, που συνδέει την ψυχική με τη σωματική μας υγεία, μαθαίνοντάς μας τις αλλαγές που μπορεί να βιώσουμε σε διαφορετικές ηλικίες. Πώς, λοιπόν, οι ορμονικές αλλαγές επηρεάζουν τη σεξουαλική ζωή στα στάδια που διανύουμε μεγαλώνοντας;
Εφηβεία:Η εφηβεία σηματοδοτεί τη σεξουαλική αφύπνιση και την έναρξη της αναπαραγωγικής ικανότητας. Στα αγόρια τα αυξημένα επίπεδα τεστοστερόνης οδηγούν στην ανάπτυξη τριχοφυΐας στο πρόσωπο και στο σώμα, η φωνή γίνεται πιο βαθιά και αυξάνεται η μυϊκή μάζα, ενώ επίσης χάρη στην τεστοστερόνη έρχεται η σεξουαλική επιθυμία, η στυτική λειτουργία και η ικανότητα εκσπερμάτισης. Στα κορίτσια τα επίπεδα οιστρογόνων και προγεστερόνης αυξάνονται, με αποτέλεσμα την ανάπτυξη των μαστών, τριχών και φυσικά την έναρξη των εμμηνορροϊκών κύκλων. Αντίστοιχα, ξεκινάει το σεξουαλικό ενδιαφέρον με την επιθυμία να πυροδοτεί τη σωματική διερεύνηση μέσα από τον αυνανισμό, που προετοιμάζει τον έφηβο σταδιακά για τη σεξουαλική δραστηριότητα.
Ενηλικίωση:Στην ενήλικη ζωή τα ορμονικά επίπεδα τείνουν να σταθεροποιούνται, κάτι που υποδηλώνει την συνολικότερη υγεία, αλλά και τη σεξουαλική λειτουργία. Για τις γυναίκες, οι τακτικοί εμμηνορροϊκοί κύκλοι είναι σημάδι σταθερών ορμονικών επιπέδων, ενώ στους άνδρες, τα σταθερά επίπεδα τεστοστερόνης είναι απαραίτητα για τη διατήρηση της σεξουαλικής επιθυμίας και της στυτικής λειτουργίας. Ωστόσο, υπάρχουν παράγοντες όπως το στρες, ο τρόπος ζωής: κάπνισμα, αλκοόλ, ουσίες, διατροφή και διάφορες παθήσεις που μπορούν να προκαλέσουν ορμονική ανισορροπία. Ιδιαίτερα, το χρόνιο στρες μπορεί να οδηγήσει σε αυξημένα επίπεδα κορτιζόλης, η οποία δύναται να καταστείλει την παραγωγή των ορμονών του φύλου, οδηγώντας σε σεξουαλικές δυσλειτουργίες.
Εγκυμοσύνη και μεταγεννητική περίοδος:
Στη διάρκεια της κύησης, τα υψηλά επίπεδα οιστρογόνων και προγεστερόνης μπορεί να αυξήσουν τη σεξουαλική επιθυμία για ορισμένες γυναίκες, ενώ άλλες μπορεί να βιώνουν το αντίθετο λόγω των σωματικών αλλαγών και της αίσθησης κόπωσης. Μετά τον τοκετό, τα επίπεδα των οιστρογόνων και της προγεστερόνης πέφτουν απότομα, γεγονός που μπορεί να οδηγήσει σε μειωμένη επιθυμία, κολπική ξηρότητα και πόνο κατά τη σεξουαλική επαφή. Φυσικά, παράγοντες όπως η απαιτητική φροντίδα του νεογέννητου, η σχέση με το σύντροφο, η ψυχική υγεία της γυναίκας είναι όλοι καθοριστικοί και αλληλεπιδρούν πολυεπίπεδα στη σεξουαλική λειτουργία της γυναίκας.
Εμμηνόπαυση:Μεταξύ 45 και 55 ετών, η εμμηνόπαυση σηματοδοτεί το τέλος των αναπαραγωγικών ετών και χαρακτηρίζεται από σημαντική μείωση των επιπέδων οιστρογόνων και προγεστερόνης. Αυτές οι ορμονικές αλλαγές μπορούν να οδηγήσουν σε μια ποικιλία συμπτωμάτων που επηρεάζουν τη σεξουαλική υγεία, συμπεριλαμβανομένης της κολπικής ξηρότητας, της λέπτυνσης των ιστών του κόλπου και της μειωμένης σεξουαλικής επιθυμίας. Πρόκειται όμως για ένα στάδιο ζωής που η γυναίκα συχνά εμφανίζει προβλήματα υγείας (οστεοπόρωση, καρδιαγγειακά κ.α.), τα παιδιά της έχουν μεγαλώσει και συχνά φεύγουν για σπουδές, με αποτέλεσμα να συγχέονται τα αίτια που μπορεί να πυροδοτούν προβλήματα ή αλλαγές στη σεξουαλική της ζωή.
Ανδρόπαυση:Ένα θέμα που δεν συζητιέται τόσο συχνά, όσο η αντίστοιχη ηλικιακή περίοδος της γυναίκας, είναι η ανδρόπαυση που περιγράφει την φάση ζωής του άνδρα με σημείο αναφοράς την μείωση της τεστοστερόνης περίπου μετά τα 50 έτη. Τα επίπεδα τεστοστερόνης σταδιακά μειώνονται, συνήθως ξεκινώντας από την ηλικία των 30 ετών και συνεχίζοντας περίπου στο 1% ετησίως. Τα συμπτώματα που χαρακτηρίζουν την ανδρόπαυση μοιάζουν με την εμμηνόπαυση, αλλαγές στον ύπνο, στη διάθεση, νευρικότητα, μειωμένη επιθυμία, προβλήματα στύσης και μειωμένη ενέργεια κ.α.
Κάθε στάδιο της ζωής μας είναι διαφορετικό και ο καθένας μας το βιώνει με τον δικό του μοναδικό τρόπο. Σε αυτό το άρθρο εξηγήσαμε μερικούς «σταθμούς» της ζωής που η σεξουαλική μας υγεία και λειτουργία επηρεάζονται από τις ορμόνες, με στόχο την κατανόηση αυτών, κάτι που βοηθάει τόσο στην προσαρμογή, όσο και στη διαχείριση. Ωστόσο, αν προκύπτουν αλλαγές που μας προβληματίζουν, δυσκολεύουν την καθημερινότητά μας, την εργασία μας, τη σχέση με το σύντροφό μας, τη σεξουαλική μας ζωή είναι σημαντικό να ζητάμε την κατάλληλη υποστήριξη.
Δήμητρα Καρυοφύλλη
Κλινική Ψυχολόγος
Επιστημονική Συνεργάτις Ι.Ψ.Σ.Υ.